53. Leopold II, Koning der Belgen

Ergens in juni 1878 ontmoeten twee mannen elkaar in Brussel voor een gesprek dat voor een groot deel de verdere geschiedenis van het continent Afrika zou bepalen. Locatie was het zuiderterras van het paleis van Laken. Het contrast tussen de twee personen was frappant : de ene was een rijzig, imposant figuur met een lange baard, de andere een kleine, tengere man met een eerder sjofel uiterlijk. Door zijn indrukwekkende verschijning en koning zijnde had Leopold II niet veel tijd nodig om de Engelse ontdekkingsreiziger Henry Morton Stanley te overtuigen om in zijn opdracht een kolonie te vinden en te stichten die haar gelijke niet zou kennen in de toenmalige wereld. Eerder had de ambitieuze Leopold bij de andere westerse vorstenhuizen al gelobbyd om gebieden als Borneo of de Filippijnen in handen te krijgen, maar dit stuitte op groot verzet, zeker van ‘The British Empire’. Maar Midden-Afrika was toen nog een mysterieus, onontgonnen gebied met onmetelijke mogelijkheden. En Stanley had ervaring opgedaan met zijn vroegere ontdekkingsreizen : zijn zoektocht in de Nijldelta naar Dr Livingstone, en zijn tocht naar het gebied van de Grote Meren in Kenia en Uganda. En meteen weten we wat de leidraad werd in het leven van de meest omstreden vorst uit de 19de eeuw. Leopold was geboren in 1835, vijf jaar na de stichting van het koninkrijk België, als zoon van koning Leopold I en Louise, de dochter van de Franse koning Louis Philippe. Op zijn 18de jaar werd hij uitgehuwelijkt aan aartshertogin Maria Hendrika van Oostenrijk. Ze kregen vier kinderen, maar het huwelijk was er enkel voor de schijn en ze leefden apart. En Leopold begon zijn ‘affaires’. De Franse danseres, prinses Cléo de Mérode (1875-1966), zou geruime tijd zijn maîtresse geweest zijn. Het was een publiek geheim, er circuleerden spotprenten over hen en bij het grote publiek kreeg hij de spotnaam ‘Cléopold’ opgeplakt. Nadat Marie Henrietta, zijn wettige echtgenote, overleden was in 1902 kreeg zijn nieuwe maîtresse, ‘Blanche’ Delacroix', barones de Vaughan, een vaste residentie in Laken. Met Blanche had hij later nog twee buitenechtelijke kinderen.  ‘Grenzeloze ambitie’ was de voornaamste karaktertrek van Leopold II. In 1854, toen hij nog geen monarch was, maar ‘kroonprins’, ontvouwde hij zowaar plannen om Nederland binnen te vallen, enerzijds om zijn (toekomstig) rijk uit te breiden naar het Noorden toe, anderzijds om toegang te krijgen tot de Nederlandse kolonies. Hij nam akte van het feit dat beneden de Moerdijk het grootste deel van de inwoners katholiek was en hij was van mening dat men zich daar gewillig zou opstellen bij annexatie bij de Zuiderbuur. Hij kreeg rapporten van zijn spionnen dat het Nederlandse landleger veel zwakker was dan het Belgische daar al het defensiegeld bij de noorderburen was geïnvesteerd in hun marine. Een marine die in een specifiek conflict met België helemaal niet van strategisch belang zou zijn. Wel had Nederland fortengordels langs de rivieren, zoals de ‘Hollandse Waterlinie’. Maar de spionnen waren erin geslaagd gedetailleerde kaarten van deze forten in handen te krijgen. Kroonprins Leopold legde het plan voor aan zijn vader, de toen nog regerende Leopold I, en die polste bij de andere vorstendommen in West-Europa of ze bezwaar hadden. Maar België kreeg van alle kanten het advies om het aanvalsplan niet uit te voeren. Het was uiteindelijk een oom van keizer Napoleon III die kroonprins Leopold meldde dat het Belgisch invasieplan van Nederland niet zou gesteund worden door Frankrijk. Onmiddellijk daarna werd het plan afgevoerd en alle bewijs van de invasieplannen werd vernietigd. Het bleek nog maar een voorsmaakje van Leopold zijn megalomanie. In Congo, zijn privé-bezit, regeerde hij met de grootste brutaliteit en het is bekend dat hij zelfs handen liet afhakken wanneer een bepaald quorum van rubberproductie niet gehaald werd. De Wereldtentoonstelling in Brussel in 1897 liet hem toe Congo internationaal te presenteren als ideale investeringsplek en hiervoor liet hij het ‘Palais Colonial’ bouwen in Tervuren en ook huttendorpen waar de naar Brussel gebrachte Congolezen aan de bezoekers moesten tonen hoe het tribale leven in Midden-Afrika in zijn gang ging. Ondertussen had de koning, onder impuls van de Art Nouveau, Brussel wel een grote ‘grandeur’ gegeven’, met imposante bouwwerken als het Jubelpark/ Le Cinquantenaire, de Koninkllijke Serres, het Chinese Paviljoen, de Japanse Toren, de ‘Jardin Botanique’ en de aanleg van residentiële avenues. In 1908, onder druk van de opkomende liberale elite in het land én onder internationale druk schonk hij uiteindelijk zijn ‘privé-Congo’ aan de Belgische staat. Zijn ostentatieve weelde wekte echter  veel woede op, zeker bij de opkomende anarchistische beweging van die tijd en op 15 november 1902 ontsnapte Leopold ternauwernood aan een aanslag wanneer hij terugkwam van een ‘Te Deum’ in de Brusselse kathedraal. De Italiaanse Gennaro Rubino vuurde verscheidene kogels af op de koets van de koning maar miste. Na dit voorval trokken Leopold II en Blanche Delacroix zich grotendeels terug in Villefranche-sur-Mer aan de Côte-d’Azur, op zijn privé-domein, de ‘Villa Leopolda’, nu één der duurste huizen ter wereld. Op 18 december 1909 overleed Leopold II van België op 74 jarige leeftijd en na 44 jaar koning te zijn geweest…