44. Santons de Provence

Het was Franciscus van Assisi die in 1223 in een grot mensen én dieren  samenbracht om rond de Kerststal de Geboorte van Christus te herdenken. Meteen was de traditie ontstaan die wij heden ten dage in het katholieke geloof nog steeds kennen. Maar dit is niet altijd zo geweest. In 1794 raasde de  Revolutie als een orkaan over Frankrijk en de religieuze beleving van Kerstmis werd bij wet verboden. Zelfs kerken moesten sluiten. Maar een eeuwenlange  traditie krijgt men niet zomaar stuk. In de winterse huiskring bij het haardvuur werden zelfgemaakte figuurtjes geplaatst, gemaakt uit papier-maché en  brooddeeg en ze werden bekleed met stof. In den beginne werden enkel de figuren uit de klassieke kerststal nagemaakt, en men gaf ze een naam, ‘santons’, afgeleid van ‘saints’ (kleine heiligen’). Daarna begon men beeldjes te maken die familie, vrienden, de lokale herbergier, enzovoort uitbeelden. De creativiteit kende geen grenzen en het vervaardigen van ‘santons’ werd een hele traditionele, artisanale industrie, voornamelijk in de Provence. De eerste, echte ‘santonnier’ was een zekere Jean-Louis Lagnel, een beeldhouwer uit Marseille. We schrijven de tweede helft van de 18de eeuw. Hij begon de santons te boetseren en te bakken in de typisch rode provençaalse klei. En het ging verder dan het vervaardigen van enkel figuurtjes. Men plaatste hen onder een olijfboom, in een wijngaard, een molen, een kerk. Santonniers begonnen hun eigen dorp of stadje na te maken, met typisch provençaalse typetjes. Zoals de ‘Arlesiènne’, een feestelijk aangeklede juffrouw uit Arles en ‘Lou Pistache’, de knecht van de boerderij, die een echte rokkenjager was, en zijn bijnaam te danken heeft aan de noten van de pistachestruik in de maquis die blijkbaar een afrodisiacum bevatten … Muséa en permanente en niet-permanente  tentoonstellingen van santons vind je overal in de Provence, zoals in Fontaine-de-Vaucluse, Les-Baux-de-Provence en Grignan.