5. 'Zicht op Delft' van Vermeer

3 september 1659 omstreeks 8 uur ’s ochtends ! Dat is het tijdstip dat Johannes Vermeer zijn laatste verflaag geschilderd heeft op het beroemdste stadspanorama uit Hollands Gouden Eeuw : ‘Gezicht op Delft’. Vermeer was een onwaarschijnlijke perfectionist die meer dan welke kunstschilder ooit, de lichtinval op zijn schilderijen kon vastleggen. En daarom juist zijn onderzoekers van de Texas University stapsgewijs tot deze gedetailleerde conclusie kunnen komen.

Eerste stap : de plaats waar hij zijn ezel gezet had

Dankzij de nog bestaande historische gebouwen is het makkelijk om de plaats te lokaliseren waar hij zijn schildersezel had geplaatst. De Schiedamse poort bevindt zich vlak in het midden, de Rotterdampoort rechts. En het was niet vanop de begane grond geschilderd, maar op de hoogte van een eerste of tweede verdieping van een gebouw, waarschijnlijk een herberg.

Tweede stap : het jaartal, het seizoen en welke dag in het jaar

Lange tijd ging men ervan uit dat het schilderij op doek was gezet tussen 1660 en 1661. Verkeerd redenering bleek, want op zijn schilderij hangen nog geen klokken in de toren van de kerk. Vermeer kon nog vrij door de bovenste openingen kijken. Volgens de stadsarchieven werden de kokken pas gehangen in 1660. Ook uit de groene bladeren aan de bomen kon men afleiden dat het ergens geweest moest zijn in de late lente of vroege zomer. Waar welke dag juist ? Daarvoor ging men ter plekke in Delft kijken op welke dagen dat de zon schijnt op de toren met de invalshoek die Vermeer geschilderd heeft. Bleek dat dat slechts twee dagen per jaar waren : 7 april en 3 september. De volgroene vegetatie gaf uitsluitsel : 3 september !

Derde stap : was het schilderij in de voormiddag geschilderd, in de namiddag of ’s avonds … en om welk uur van de dag?

Uit 17de eeuwse stadsplannen die naast foto’s van google earth werden gelegd bleek dat de lichtinval uit het zuidoosten kwam, dus in de ochtend… Dan ging men kijken naar de uurwijzer op de toren : die wees 8 uur aan. Maar in de 17de eeuw bestonden er enkel “uurwijzers”, geen minutenwijzers en deze waren niet accuraat tot op de minuut. Daarom houden de onderzoekers het op 'omstreeks' 8 uur ’s ochtends. ‘Gezicht op Delft’ van te bewonderen in het Mauritshuis museum in Delft.